Gebelik Döneminde Beslenme Nasıl Olmalıdır?
20 Temmuz 2022

     Son dönemlerde gelişen teknoloji ile birlikte birçok bilgi akışına açık hale gelen temel kavramlar arasında ‘beslenme’ kavramı da yer almaktadır. Üzerinde son derece bilgi kirliliğinin olduğu beslenme kavramı artan sedanter yaşam, gelişen teknoloji ve hayatımıza egemen olan büyük salgın COVID-19 ile beraber tekrar üst sıralara taşınmıştır. Peki, herkesin üzerine basarak konuştuğu ve bu kadar çok yoruma açık olan ‘beslenme’  ne demektir?

     Basitçe beslenme kavramı; kişinin yaşına, cinsiyetine, içinde bulunduğu fizyolojik özel durumuna  (çocuk, gebelik, emziklilik gibi özel durumlar) göre bütün besin öğelerinden yeterli ve dengeli miktarda alınması veyiyeceklerin, besin maddelerinin vücuda alınarak kullanılmasıdır. Yalnızca açlığı bastırmak, karın doyurmak için yapılan bir eylem değildir.

    Yazımızın en başında belirtmiş olduğumuz şekilde fizyolojik özel durumlar arasında gebelik dönemi ve emziklilik döneminde anne beslenmesi ön plana çıkmaktadır. Çünkü anne ve bebek sağlığını etkileyen birçok etmen üzerinde en önemlisi yeterli ve dengeli beslenmektir.  Gebelik ve emziklilik döneminde beslenme

  • Annenin fizyolojik gereksinmelerini (enerji ve besin öğelerini) karşılaması,
  • Vücudundaki ihtiyacı olan besin öğeleri depolarını dengede tutması,
  • Anne karnındaki bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişmesini sağlayabilmesi,
  • Emzirmeye hazırlık için salgılanacak bütün enerji ve besin öğelerini karşılayabilmesi,
  • Ayrıca bebeğin, yetişkinlik döneminde oluşabilecek kronik hastalıkların (kalp-damar hastalıkları, şeker hastalığı, hipertansiyon vb.) görülme riskinin önlenebilmesi açısından BÜYÜK ÖNEM taşımaktadır.

     GEBELİK DÖNEMİNDE AĞIRLIK KAZANIMI: Konumuzun en başında vurgulamak istediğim nokta gebelikte ağırlık kazanımının izlenmesi büyük önem taşımaktadır. Gebelik boyunca kazanılması gereken ağırlık gebeliğin başındaki Beden Kitle İndeksi (BKİ) ile ilişkilidir. Aşağıdaki tabloda BKİ sınıflamasına göre gebelerin gebelik boyunca kazanması gereken ortalama ağırlıkları görülmektedir.

GEBELİK ÖNCESİ BKİ

AĞIRLIK KAZANIMI (KG)

Normal

10-14

Düşük

13-16,5

Fazla

7,5-12,5

Obez

6-10

    Gebelik öncesi ağırlığımız göz önüne alınarak Beden Kitle İndeksi değerlendirilir ve buna göre mevcut ihtiyacımız olan enerjiye ilaveler yapılır. İlave yapılan enerji annenin depolarında hem bebeğin gelişmesi hem annenin ihtiyaçlarının karşılanması hem de annenin emziklilik dönemine hazırlanmasını sağlar.  Ve gebelikte ilk 3 ay dışında zayıflama diyeti uygulanmamalıdır. 4. aydan sonra ise kesinlikle kısıtlama yapılmamalıdır. Mevcut kişinin ihtiyaçlarının kişiye özel olduğunu ve hesaplamalarında bu doğrultuda yapılmasını unutmamak gerekir.

      Yetişkin normal bir kadın için protein gereksinmesine göre gebelik durumunda bebeğin dokularının oluşması annenin dokularının korunması adına protein ihtiyacı ve alınması gereken protein gereksinmesi artar.

    Vurgulanması gereken bir diğer konu ise besin grupları ve içermiş olduğu bileşenleridir. Ekmek ve Tahıl Grubu, Süt Grubu, Et-Yumurta-Kurubaklagil Grubu, Meyve ve Sebze Grubu olmak üzere besinler dört grupta sınıflandırılır .

  • Süt Grubu başlıca peynir, yoğurt, süt, kaşar peynir vb. besinleri içermektedir. Protein, Kalsiyum, Fosfor, Riboflavin, B12 içeriğinden zengindir. Bu besin grubu özellikle protein ve kalsiyum yönünden zengin olmasıyla ön plana çıkmaktadır.
  • Et-Yumurta-Kurubaklagil Grubunun içinde önemli besinler arasında kırmızı et, beyaz et, yumurta ve kuru fasulye, nohut gibi besinler yer almaktadır. Protein, Demir, Çinko, Fosfor, Magnezyum, B6, B12, A Vitamini, Niasin, Tiamin içeriğinden özellikle zengin bir gruptur.
  • Meyve ve Sebze Grubu diyince hepimizin aklına yeşil sebzeler ve çeşit çeşit renklere sahip meyveler gelmektedir. Bu grup özellikle C vitamini başta olmak üzere Karoten (A Vitamini Öncüsü), Folik Asit, B2 Vitamin, Demir, Magnezyum, Posa içeriğinde zengindir.
  • Ekmek ve Tahıl Grubunda ise buğday, pirinç, mısır, çavdar ve yulaf gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un, bulgur, yarma, gevrek gibi besinler yer alır. Bu gruptaki besinler B1 Vitamini, Niasin, ve az miktarda da olsa protein içermektedir.

    Ayrıca besin gruplarındaki porsiyon miktarı gebelerde, normal bireylere nazaran bir tık değişiklik göstermektedir. Aşağıdaki tabloda besin grupları ve günlük önerilen porsiyon miktarlarını gebeler ve normal bireylerde değerlendirilmesi yer almaktadır. 

BESİN GRUPLARI

NORMAL KADIN

GEBE

EMZİREN ANNE

Et Yumurta Kurubaklagil

2,5-3

3-4

4-5

Süt Ve Ürünleri

3

4

4-5

Taze Sebze Ve Meyveler

En az 5

En az 5

En az 5

Ekmek Ve Tahıl Grubu

7

7-8

8-10



   






Gebelikte önemli olan enerji, protein ve besin gruplarından yukarıdaki kısımda bahsettik. Şimdi daha spesifik bir konu olan bazı besin öğelerini indirgenmiş olarak ele alacağız:

  • Bunlardan ilki ve en önemli vitaminler arasında yer alan Kalsiyum; güneş ışınlarından yararlanamama, hareket azlığı, sık doğumlar ve emzirme ile beraber eksikliği görülür. Ve diyetle de yeterli kalsiyum alınmazsa annede osteomalasia (kemik yumuşaması) ve diş çürükleri görülür. Yeterli kalsiyum tüketimi ile bebeğin kemik yapısı gelişir, annenin kemik kütlesi korunur ve anneyi osteoporozdan korur. Kaynakları arasında süt ve türevleri, pekmez, susam, yeşil yapraklı sebzeler, kurubaklagiller, kuru meyveler yer alır.  Emilimi için D vitamini oldukça önemlidir.
  • En iyi D vitamini kaynağı güneştir ancak gebelik döneminde artan gereksinme ihtiyacı karşılanamaz. İhtiyaç duyulan gereksinmenin artması nedeniyle annelere ilave D vitamini takviyesi yapılır. Yetersizliğinde düşük riski, gestasyonel diyabete yakalanma riskinde artış, postpartum depresyon, preeklampsi, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebeklerin dünyaya gelme riski artar.
  • Demir yetersizliğinde erken doğuma bağlı olarak düşük doğum ağırlığına, düşük bilişsel kapasiteye sahip bebeklerin olma riski artar. Kaynakları arasında et ürünleri, yumurta, pekmez, kuru baklagiller, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve kuru meyveler gösterilmektedir.  Demirin vücutta kullanımını artırmak için C vitamini içeren besinlere yer verilmelidir. Çay ve kahve demir emilimini engellediği için yemeklerle birlikte tüketilmemelidir.
  • Gebelik öncesi yeterli folik asit alımı nöral tüp defekti, düşük doğum ağırlığı, erken doğum (prematüre) gibi sorunlara karşı koruyucudur. Kaynakları arasında yeşil yapraklı sebzeler, tahıllar, et, süt, yumurta, kurubaklagiller gösterilmektedir. Gebelik süresince yeterli sebze ve meyve (en az 5 porsiyon) tüketilmelidir.
  • C vitamini antioksidan özellikte bir vitamindir. Kollajen sentezinde, yara iyileşmesinde, aneminin önlenmesinde etkindir. Kaynakları arasında turunçgiller, domates, kuşburnu, biber, patates, kivi gibi besinler gösterilmektedir. C vitamini ve demir emilimini artırmak için demir ve C vitamininden zengin yiyeceklerin birlikte tüketilmesi önerilir.
  • GEBELERDE VURGULANMASI GEREKEN BİR DİĞER DURUM İSE SIVI ALIMIDIR. Sıvı gereksinmesi; artan hücre dışı sıvı hacmi, fetus gereksinmesi, amniyotik sıvı ve anne sütü salgılanması gibi nedenlerle artmaktadır. Bu nedenle günlük yeterli sıvı alımının sağlanması önemlidir. Gebeler için günde 2-2,5 litre su tüketilmesi önerilmektedir.

BU YAZI BİR TAVSİYE NİTELİĞİNDEDİR. SAĞLIKLI GÜNLER DİLERİZ.

Diyetisyen Elif ÇOLAK

Esenler Kadın Doğum Ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi